Michel Foucault και Αγωνιστική ελευθερία

Abstract

To έκτο κεφάλαιο αναλύει την έννοια της &#171;αγωνιστικής ελευθερίας&#187; με βάση το έργο του Μ. Φουκώ. Η αντίληψη αυτή αρνείται την πίστη σε αναγκαίους, αμετάβλητους κανόνες που οριοθετούν εκ προοιμίου τη σκέψη και τη δράση. Σε αντιδιαστολή, επίσης, με την αρνητική ελευθερία, προτείνει τη διερεύνηση των θεμελιωδών αρχών της συμπεριφοράς, τον αναστοχαστικό έλεγχο ασυνείδητων δυνάμεων και προσκολλήσεων. Κατά δεύτερον, η αγωνιστική ελευθερία επιδιώκει να καλλιεργήσει την ικανότητα των δρώντων να δημιουργούν το νέο και να υπερβαίνουν τα παραδεδομένα. Παράλληλα, όμως, ενσωματώνει τις διαγνώσεις της &#171;κριτικής του υποκειμένου&#187; και αποκηρύσσει τη φαντασίωση της ελευθερίας ως κυριαρχίας. Το υποκείμενο οριοθετείται εγγενώς, εσωτερικά και εξωτερικά, από τις κοινωνικο-ιστορικές δομές, τις συνειδητές και μη ορμές, το σώμα και τη φύση. Η ελευθερία δεν είναι μια κατάσταση που επιτυγχάνεται άπαξ και δια παντός, αλλά ένας διαρκής αγώνας εναντίον των πολλαπλών της περιορισμών.<br/><br/>Προχωρώντας την πραγμάτευση της αγωνιστικής ελευθερίας που ξεκινήσαμε στα προηγούμενα κεφάλαια με άξονα το έργο του Κ. Καστοριάδη, το παρόν κεφάλαιο εμβαθύνει στη σκέψη του Μ. Φουκώ και τη δική του προσέγγιση στην αγωνιστική ελευθερία.<br/>Ο Φουκώ διαφέρει από τον Καστοριάδη μεταξύ άλλων γιατί επεξεργάζεται μια ιδιαίτερη μεθοδολογία και αναλυτική για την κατανόηση του τρόπου που διαμορφώνεται το υποκείμενο και η εμπειρία του, με βάση τρεις άξονες. Η ερμηνευτική αυτή, ωστόσο, η οποία τον καθοδηγεί σε συγκεκριμένες ιστορικές αναλύσεις συγκεκριμένων εμπειριών και μορφών του υποκειμένου, προϋποθέτει ή υποδεικνύει μια ορισμένη αντίληψη για το τι είναι το υποκείμενο (άτομο) και η κοινωνία : είναι ένα ον που δημιουργείται ιστορικά μέσα από την αλληλεπίδραση λόγων (συστημάτων ιδεών και προτάσεων), σχέσεων εξουσίας και πρακτικών του εαυτού, με τις οποίες τα άτομα παρεμβαίνουν ενεργά στη συγκρότησή τους. Το κεφάλαιο υπεισέρχεται στις διάφορες έννοιες εξουσίας που συναντούμε στη σκέψη του Φουκώ -βιοεξουσία, ποιμαντική εξουσία κ.ο.κ.