Εξισλαμισμός και αλλαξοπιστία

Abstract

The chapter deals with the phenomenon of Islamization in the Ottoman lands. Conversion to Islam of individuals or entire groups was observed throughout the Ottoman rule, but had different speeds and characteristics depending on the period and the region. The chapter comprehensively examines this complex issue in all its aspects, from the forced Islamization in the course of the “child-levy” (devşirme) to the voluntary accession to Islam, and discusses both the social dynamics that promoted and the factors that constrained it. The issue is examined in the context of the broader debate on religious conversion, a phenomenon characteristic of early modernity, and in comparison with the wider European experience. Finally, the chapter also examines the limited –but indicative– inverse movement of Christianization, especially during the late Ottoman period.

Αντικείμενο του κεφαλαίου αποτελεί το φαινόμενο του εξισλαμισμού στον οθωμανικό χώρο. Ο προσηλυτισμός στο ισλάμ μεμονωμένων ατόμων ή και ολόκληρων ομάδων παρατηρείται σε όλη τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας, αλλά παρουσιάζει διαφορετικές ταχύτητες και χαρακτηριστικά ανάλογα με την εποχή και την περιοχή. Το κεφάλαιο εξετάζει σφαιρικά το σύνθετο αυτό ζήτημα σε όλες του τις εκφάνσεις, από τον αναγκαστικό εξισλαμισμό στο πλαίσιο του παιδομαζώματος μέχρι την οικειοθελή προσχώρηση στο ισλάμ, και αναλύει τόσο τις κοινωνικές δυναμικές που το εξέθρεψαν όσο και τους παράγοντες που το περιόρισαν. Το ζήτημα εξετάζεται στο πλαίσιο της ευρύτερης συζήτησης για τη θρησκευτική μεταστροφή, ενός φαινομένου χαρακτηριστικού για την πρώιμη νεωτερικότητα, και σε σύγκριση με την ευρύτερη ευρωπαϊκή εμπειρία. Τέλος, το κεφάλαιο εξετάζει και την περιορισμένη αλλά ενδεικτική αντίστροφη κίνηση του εκχριστιανισμού, ιδίως κατά την ύστερη οθωμανική περίοδο.